AUAD / BULGARİSTAN

AUAD / BULGARİSTAN

(Başvuru No: 46390/10)
KARAR ÇEVİRİSİ

Anahtar kelimeler: İnsan hakları, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, sınır dışı edilme, işkence veya diğer kötü muamele riski, ispat yükü, etkili soruşturma, ulusal kurumların konuyla ilgili tespitlerinin önemi, özgürlük ve güvenlik hakkı, özgürlükten yoksun bırakma açısından özenli inceleme, özgürlükten yoksun bırakma işlemine ilişkin yasal güvenceler, iç hukuk yollarının etkililiği, ihlalin yapısal bir sorundan kaynaklı olması.

İlgili AİHS maddeleri: M.3: İşkence yasağı, M.5-1: Özgürlük ve güvenlik hakkı, M.13: İç hukuk yollarının etkili olması, M.46: Kararların bağlayıcılığı, ihlalin mevzuata ve uygulamaya dayalı yapısal bir sorun kaynaklı olduğunun tespiti.

Özet sunuş: AİHM’nin, Sözleşme m.3, m.5/1, m.13 ve m.46 kapsamında vermiş olduğu emsal kararlardan birisidir. Mahkeme, ulusal mahkemelerin başvurucunun Lübnan’a sınır dışı edilmesi durumunda karşı karşıya kalacağı ciddi kötü muamele ve insanlık dışı muamele riski açısından herhangi bir değerlendirme yapmadıklarını, incelemenin sınır dışı işleminin kanuniliği ile sınırlı olduğunu, Lübnan’daki Filistinli mülteci kamplarındaki şiddetli çatışmalara ilişkin BM Genel Sekreteri’nin raporundaki tespitlerin hilafına herhangi bir değerlendirme veya delilin Bulgaristan Hükümeti tarafından Mahkeme’ye sunulmamış olduğunu belirtmiştir. Mahkeme devamında Bulgaristan mevzuatında kötü muamele riski altında olan kişilerin keyfi olarak sınır dışı edilmesi veya böylesi bir riskin resmi makamlar tarafından değerlendirilmesi açısından Bulgaristan mevzuatının etkili garantiler ihtiva etmediğini, netice olarak konuyla ilgili mevzuatın bu mesele açısından uygun garantiler ihtiva etmediğini belirterek, başvurucunun kendisi açısından risk taşıyan bir ülkeye (Lübnan) sınır dışı edilmesinin geri dönülmez potansiyel zararlarını göz önüne alarak AİHS m.3 hükmünün ihlal edildiğini tespit etmiştir.

Mahkeme, Bulgaristan ulusal mahkemelerinin açık bir şekilde başvurucunun sınır dışı edilmesi durumunda karşı karşıya kalacağı riskin değerlendirmesini yapmadıklarını ve (ulusal güvenliğe tehdit arz ettiği tespit edilen kişilerin) sınır dışı emirleri açısından yürütmenin durdurulmasına karar verme yetkilerinin bulunmaması nedeniyle başvurucunun kötü muamele riskine yönelik yakınması açısından etkili bir iç hukuk yolunun bulunmadığı gerekçesiyle AİHS m.13 hükmünün ihlal edildiğini tespit etmiştir.

Mahkeme, başvurucunun sınır dışı edilmesi amacıyla Bulgaristan makamları tarafından tesis edilen alıkonulma işleminin tamamı açısından, resmi makamların özenli bir şekilde başvurucunun özgürlükten yoksun bırakılma durumunu incelemediklerini tespit ederek AİHS m.5/1 hükmünün ihlal edildiğini tespit etmiştir.

Mahkeme, AİHS m.46 kapsamında ayrıca yabancıların kötü muamele ile karşı karşıya kalabilecekleri bir ülkeye sınır dışı edilmesinin ciddi geri dönülmez sonuçlarını dikkate alarak ve Bulgaristan mevzuatında bu konuda yeterli güvencenin bulunmayışına dikkat çekerek, ulusal mevzuatın ve uygulamanın kararda belirtilen çerçevede değiştirilmesi gerektiğine işaret etmiştir.

AİHM karar çevirileri, Avrupa Komisyonu ‘Demokrasi ve İnsan Hakları için Avrupa Aracı Türkiye Programı’ çerçevesinde Avrupa Birliği finansal desteğiyle yürüttüğümüz ‘İdari Gözetimde Haklar’ projemiz kapsamında yapılmaktadır. Göç ve iltica alanında çalışan hukukçular ve sivil toplum çalışanlarının ilgisine sunmaktan memnuniyet duyarız.