Bilgi Notu- Tokat’ta Mülteci Hakları Semineri -21 Ocak 2013

Mültecilerle Dayanışma Derneği (Mülteci-Der), Avrupa Birliği destekli CARE Projesi kapsamında 21 Ocak 2013 tarihinde Tokat’ta Mülteci Hakları Eğitim Semineri düzenledi.

Mülteci-Der ekibi, toplantı öncesinde 19-21 Ocak tarihlerinde, Türkiye’de iltica prosedürüne girmiş mülteci ve sığınmacıları, barındıkları binalarda ziyaret ederek mevcut durumu gözlemlemiştir.

Ocak 2012 tarihinde başlamış olan CARE Projesi kapsamında düzenlenen Mülteci Hakları Eğitim Seminerlerinin en önemli amacı, Türkiye’de iltica prosedürüne girmiş mülteci ve sığınmacıların sorunları hakkında bilgilendirme yaparak; çözüm üretebilmek adına bir yerel koordinasyon grubu kurulmasını teşvik etmektir.

Bu bağlamda 21 Ocak 2013 tarihinde Tokat’ta gerçekleştirilen eğitim seminerine 50’ye yakın sivil toplum ve kamu kuruluşları temsilcisi katılım göstermiştir. Toplantıya, Tokat Valisi Sayın Mustafa Taşkesen’i temsilen Vali Yardımcısı Sayın Mehmet Suphi Küsbeci katılım sağlamıştır.

Vali Yardımcısı Küsbeci ve Mülteci-Der İdari Koordinatörü Pırıl Erçoban’ın açılış konuşmalarıyla başlayan programda Türkiye genelindeki mülteci ve sığınmacıların genel sorunlarına değinerek hukuksal süreç üzerine bir sunum yapılmıştır. Bu sunumun devamında Sosyal Hizmet Uzmanı S.Rana Dayıoğlu Oyman, mültecilerin psiko-sosyal sorunları üzerinde durmuş; Gediz Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden Yard.Doç.Dr. Zübeyit Gün mültecilerin psikolojik dünyasına dair bir sunum yapmıştır. Programın son kısmında Tokat’ta gerçekleştirilen 2 günlük alan çalışmasının bulguları paylaşılarak, Tokat özelindeki mevcut durum ve çözüm önerileri tartışılmıştır.

Türkiye’ye sığınan mültecilerin sayısındaki artışa bağlı olarak, az sayıda mültecinin ikamet ettiği uydukentlerin mülteci  ve sığınmacı sayılarında ani artışlar yaşanmaktadır. Valilik yetkililerinden alınan bilgiye göre son 6 ayda Tokat’a bine yakın Afganistan uyruklu mülteci ve sığınmacı yerleşmiştir. 237 Afganistan uyruklu aile ile birlikte, kentteki çoğunluğu Afganistan kökenli mülteciler oluştururken; yaklaşık 55 Iraklı aile ve 15 İranlı ailenin de şehirde ikamet ettiği öğrenilmiştir.

Bu ani artışa bağlı olarak, toplu halde Tokat Otogarı’na varan mülteciler, Uzun Burun mevkiindeki Kapalı Spor Salonuna yerleştirilmiş ve 2 ay kadar kalmalarına olanak sağlanmıştır. Sayıların her gün değiştiğini belirten yetkililer, en fazla 250 kişinin aynı anda kapalı spor salonunda barındığını ifade etmişlerdir. Çok sayıda insanın bir arada yaşaması dolayısıyla yaşanan sıkıntılara ek olarak, sivil toplum temsilcileri salonda sıcak suyun olmadığını da dile getirmişlerdir. 3-4 hafta önce salondan ayrılan mülteci ve sığınmacılar Tokat ilinde dağınık olarak ikamet etmektedirler. 2 yıl öncesine kadar SYDV tarafından kira yardımı sağlanıyor olmasına rağmen, belli suistimallere bağlı olarak kira yardımının kesildiği söylenmiştir.

SYDV tarafından mülteci ve sığınmacılara sağlanan ayni yardımların devam ettiği bildirilmiştir. Mülteci ve sığınmacılar devlet hastanelerinde ayakta ücretsiz olarak tedavi olabilmelerinin yanı sıra 20 TL üzerindeki reçeteleri için SYDV’den ilaç yardımı alabildikleri bilgisi paylaşılmıştır. Onun dışında kömür yardımı, hastane yol ücreti ve günlük ekmek yardımı yapıldığı söylenmiştir. Bu yardımlara ek olarak, Belediye’ye ait Aşevi’nde her gün tek seferde olmak üzere iki öğünlük yemek dağıtımı yapıldığı belirtilmiştir.

SYDV tarafından yapılan yardımlara erişebilmek için ikamet tezkeresi ve tezkere sonrasında alınan yabancı kimlik numarasının edinilmiş olması gerekmektedir. Dolayısıyla ikamet tezkeresi alabilmek için ödenmesi gereken defter ücretini (2013 itibariyle 198 TL) ödeyemeyen aileler, hiçbir şekilde SYDV’den yardım alamamaktadır. Tokat Yabancılar Şube’nin, genellikle dilekçe ile başvurma koşuluyla mülteci ve sığınmacıları ikamet tezkeresi harcından muaf tuttuğu, hem toplantıda hem de mülteci ve sığınmacılarla yapılan görüşmeler sırasında dile getirilmiştir. Mülteci ve sığınmacıların harçtan muaf tutulması iyi bir uygulama örneği olarak not edilmiştir. Ancak Tokat’ta eşlere ayrı ayrı ikamet tezkereleri düzenlendiği; 18 yaşından küçük çocukların annenin tezkeresine işlendiği görülmüştür. Bu durum, mülteci ve sığınmacı aileler için fazladan defter ücreti ödeme yükümlülüğü getirmektedir.

Tokat’ta görüşmelerde bulunulan mülteci ve sığınmacılar arasında ikamet tezkeresi edinemeyen çok sayıda aile olduğu tarafımıza iletilmiştir. Genellikle mali sıkıntılara bağlı olan bu durum, mülteci çocuk ve yetişkinlerin örgün ve yaygın eğitim olanaklarından yararlanmalarını da etkilemektedir. Zorunlu eğitim yaşındaki çocukların okullara kaydının, yabancı kimlik numaraları olmaması durumunda gerçekleştirilemediği, mültecilerle yaptığımız görüşmelerde ifade edilmiştir. Ancak toplantı sırasında, Tokat Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından, kimlik numarası olmayan çocukların,
kimlik numarası edinene kadar misafir öğrenci olarak kaydedildiği ve daha sonrasında kimlik numarası aldığında kaydının resmi olarak işlendiği bilgisi verilmiştir.

Yetişkinlerin yaygın öğrenimden yararlanabilmeleri için de yine ikamet tezkeresi ve yabancı kimlik numarası sorunu ortaya çıkmaktadır. Halk Eğitim tarafından yetişkinler için açılan Türkçe kurslarının, diğer illerde görüldüğü gibi okuma-yazma kursu gibi değil; bir yabancının günlük hayatını devam ettirebilmesi için gerekli olan temel bilgileri edinmelerini sağlayacak şekilde düzenlenmiş olduğu belirtilmiştir. Bu iyi uygulama örneğini not ederek, Türkçe kursuna yazılabilmek için uzun dönem sıra beklendiğinin de yine toplantıda ve mülteci görüşmelerinde dile getirildiğini belirtmek gerekmektedir.

Gelecek haftalarda Valilik bünyesinde mülteci ve sığınmacılara sunulan hizmetlere dair bir toplantı yapılacağı toplantı sırasında Valilik yetkililerince söylenmiştir.

Toplantı, Mardin Valiliği internet sayfasında ve bazı ulusal ve yerel gazetelerde yer bulmuştur.
Linkler aşağıdadır:

• http://www.haberler.com/multeci-haklarinin-kullanilmasi-icin-sivil-hareket-4265112-haberi/
• http://www.haber01.com/-h405430.html
• http://yurthaber.mynet.com/detay/tokat-haberleri/multeci-haklarinin-kullanilmasi-icin-sivil- hareket-projesi/658002 http://www.tokatgazetesi.com/hll_haber_detay.php?id=16586#.UP6dlieIHXh
• http://www.haber01.com/-h405430.html

Tokat’ta Yaşayan Mültecilerin Durumu

Mülteci-Der ekibi, 21 Ocak 2013 tarihinde gerçekleştirilen toplantı öncesinde mülteci ve sığınmacıları ziyaret ederek mevcut durum tespiti yaptı.

19-20 Ocak 2013 tarihlerinde mülteci ve sığınmacılar ile görüşen Mülteci-Der ekibinin gözlemleri aşağıdaki gibidir:

Sayılardaki artıştan daha öncesinde Türkiye iltica prosedürüne girerek Tokat’a yönlendirilen mülteci ve sığınmacıların olması ve 1980 döneminde Afganistan’dan gelenlerin de uzun yıllardır Tokat’ta yaşıyor olması, Tokat’ta yerel halkın yabancılarla yaşamaya görece daha alışık olduğu ileri sürülebilir. Özellikle bu iki grubun, yerel halk ile iyi ölçüde kaynaşmış oldukları gözlemlenmiştir.

• Belirtildiği üzere, 237 Afganistan uyruklu aile ile birlikte, kentteki çoğunluğu Afganistan kökenli mülteciler oluştururken; yaklaşık 55 Iraklı aile ve 15 İranlı ailenin de şehirde ikamet ettiği öğrenilmiştir.

• Mülteci ve sığınmacılar Tokat merkezde dağınık bir şekilde kendi imkanlarıyla ikamet etmektedir. Evlerine ziyarette bulunan mülteci ve sığınmacıların genelde kötü barınma koşullarına sahip olan evlerde oturdukları gözlemlenmiştir. Yakacak sıkıntısına bağlı olarak, görüşmelerde bulunulan mülteci ve sığınmacıların yeterince ısınmamış evlerde yaşadıkları görülmüştür.

• Görüşülen mülteci ailelerden bir kısmı SYDV’den kömür yardımı alabilirken, belirli bir kesimin kömür yardımına erişemediği dile getirilmiştir. SYDV’nin Afganistanlı olmayan mülteci ve sığınmacılara görece daha az yardım verdiği düşüncesi ile, Afganistanlı olmayan mültecilerin yardım için başvuruda dahi bulunmadıkları gözlemlenmiştir.

• Mülteciler arasında çalışma oranının düşüklüğü ve iş bulmada zorluklar da mültecilerin dile getirdiği en büyük sorunların arasında yer almaktadır. İş bulma konusunda yaşanan sıkıntılar dil bilmeme, düşük ücretler ve iş piyasasının sınırlılığına bağlı olduğu mülteci ve sığınmacılara tarafından dile getirilmiştir. Bazı durumlarda ücretlerini dahi alamayan
sığınmacılar olduğu ve bu durumun da güvensizlik ortamı yarattığı söylenmiştir.

• Mülteci ve sığınmacıların sağlık hizmetlerine erişimde çok fazla sorun yaşamadıkları dile getirilmiştir. İlaç konusunda SYDV’den yardım veya komşularından destek alabildiklerini  belirtmişlerdir. Sağlık konusunda yaşanan en büyük sıkıntılardan biri ise iletişimde yaşanan sorunlardır. Tercümanların yetersizliği ve özellikle kadın tercüman bulunmayışı, mülteci ve sığınmacılar açısından sorun olarak dile getirilmiştir.

• Görüşülen mültecilerin hemen hepsi Aşevi’nden yemek aldığını belirtmiştir. Ailedeki fert sayısına bakılmaksızın dağıtılan yemeğin, kalabalık ailelere ve özellikle erkek sayısı fazla olan ailelere yetmediği gözlemlenmiştir.

• İkamet tezkeresi için ödenmesi gereken defter ücretini bulamayan çok sayıda mülteci ailenin çocuklarının okula gidemediği yönünde sıkıntılar ifade edilmiştir. Yetişkinlerin ise Türkçe kursuna kayıt için uzun sıra bekledikleri belirtilmiştir.